kech qolayaptida..- Yo'q... bugunseni men o'zim oboraman..Salimjon hayratdan qotib qoldi, hech ishongisi kelmasdi, boshqalarnimazax qilib, turli qiliqlar bilan masxara qilib yuradigan otasi o'z og'li, ko'zi ojiz nogiron farzandini ham kalaka qilayapti deb o'yladi shekilli.. Biroq, jiddiy gapirayotganimni sezdirganimdan keyin, ko'ziga yana yosh keldi.Ko'zlarini qo'lim bilan artar ekanman, qo'lidan ushlab mashina tomon yetakladim..Mashinaga o'tirg'izmoqchi ekanimni sezgach:- Masjid yaqinku, dada, - dedi. – Masjidga qadamlarimni sanab borgim kelayapti..Masjidga oxirgi bor qachonkirganimni eslolmayman… Lekin, shunisi aniqki, hech qachonbu safargidek, qilib qo'ygan gunohlarimni eslab bu qadar meni vahima bosmagan edi, behudao'tgan uzoq yillarga bu qadar nadomat qilmagan, achinmagan edim.Masjid odamlarga to'la boshlagan ekan, shundoq bo'lsa-da, Salimjon ikkimizga birinchi safdan joy topa oldik.. Birgalikda jum'a xutbasini tingladik, yonimda namoz o'qidi.. To'g'rirog'i.. men uningyonida o'qidim.Namozdan so'ng Salimjon tokchadan Mushaf(Qur'on) olib berishimni so'radi.. Taajjub! Ko'zi ojiz qanday o'qiy olardi.. Eshitmagandek bo'lib o'tiraveray dedimu, og'ir botishidan qo'rqib, qo'liga Qur'on tutqazdim..- Kahf surasini ochib bering.Titkilab titkilab, oxiri mundarijasidan topib, kerakli sahifaniochib berdim..Qur'onni qo'limdan olib, oldiga, lavh ustiga qo'ydida, ojiz ko'zlarini yumgan holda o'qiy boshladi..Rabbim! U kahf surasini to'lig'icha yod olgan edi!O'zimdan uyalib ketdim.. Qo'limga Qur'onni olar ekanman, vujudimni qaltiroq tutdi, o'qiyverdim, o'qiyverdim, ich-ichimdan Ollohga qilgan gunohlarimni kechirishni so'rab nola qilar edim.. Oxiri o'zimni tutib turolmadim, boshida bir-ikki tomchi ko'z yoshi bilan boshlangan yig'i endi avjiga mingan, butun borlig'imni egallagan edi.. Masjidning u yer bu yerida qolib namoz o'qiyotgan odamlardan xijolat chekib, yig'imni ichimga oldim, endi yig'i bo'g'iq ingroqqa, hiqillashga aylandi..Sezmay qolibman… Qarasam, ingichka, kasalmand qo'llar yuzimni paypaslab topib, seldek oqib tushayotgan yoshlarimni arta boshlabdi..O'g'lim Salimjon! Yuragim to'lib, quchog'imga oldim, bag'rimga uzun bosib turar ekanman, xayolimdan shu o'ylar kechdi: Sen ko'r emassan o'g'lim! Ko'zi ko'r men ekanman! Jahannam sari sudrayotgan bemaza daydilarga qo'shilib, ular orqasidanquyuqib ketgan, ortiga bir marta bo'lsa ham qarab qo'ymagan otang ko'r ekan!Uyga qaytdik.. Xotinim Salimjonga juda xavotir olib turgan ekan, mening yetaklab kelayotganimni, jum'ani birga o'qib kirayotganimizni ko'rib xavotiri quvonchga aylandi, xursandlik cho'qqisining eng oily ifodasi bo'lmish – sevinch ko'z yoshlarini to'kdi..Shu kundan e'tiboran namozni doim masjidda o'qiydigan bo'ldim, eski ulfatlardan, eski joylardan ayoq uzib, masjiddan, mahalladan yangi do'stlar orttirdim.. Ular bilan birga bo'lganda hech bir lazzatga taqqoslab bo'lmaydigan iymon ta'mini, qalb xotirjamligini tota boshladim..Ko'p narsa o'rgandim, biror rakaat namozni qoldirmaydigan, Qur'onni bir oyda bir necha bor qaytaradigan (xatm qiladigan) bo'ldim.. Oilam, bola-chaqamga bo'lgan ilgarigi sovuqlik, beparvolik ko'tarilib, o'rnini g'amxo'rlik, kuyunchaklik egallagan edi.. Mushfiq rafiqamning qayg'uli, mungli nigohlariham qaytib kelmasga ketib, joyiga o'ynoqi, quvnoq nigohlar kelgan, o'zi ham ko'rkam bo'lib, hech mubolag'asiz, o'n yoshga yasharib ketgandek edi..Ayniqsa, o'g'lim Salimjonning yuzidan tabassum arimas, ko'rgan odam uni dunyo xazinasini qo'lga kiritgan deb o'ylardi…Bularningbarchasini ko'rib o'zimda yo'q quvonar, bu ne'matlarni ato qilgan Rabbimga shukrlar qilar edim.. Haqiqiy saodat endi meni o'z og'ushiga olib, erkalay boshlagan edi..Sal o'tmay… bir kuni.. o'rtoqlarim uzoqroqqa da'vatga boradigan bo'lishib, meni ham taklif qilishdi.. Istixora qilib, xotinim bilan maslahatlashdim, uzoqqa, ancha vaqtga ketayotganlarini aytib, uningjavobini kutar ekanman, rad javobini olsam kerak deb o'ylagan edim, aksi bo'lib chiqdi.Xursand bo'lib ketib, safarga tayyorlanishga unday boshladi..Avvallari turli huda-behudaqilinadigan safarlarga ayoliga mutlaqo maslahat solmaydigan odamning o'z yostiqdoshi bilan qilayotgan birinchi mashvarati edi bu..Salimjonning oldiga borib, safarga ketayotganimni bildirdim, ingichka qo'llari bilan bo'ynimga osilib men bilan vidolashdi…Safarimiz uch yarim oyga cho'zildi..Bu vaqt ichida fursat topgan paytimda uyga telefon qilib, ayolim, bolalarim bilan gaplashib turdim, ularni juda sog'ingan edim, ayniqsa Salimjonni…Qiziq, qachon telefon qilsam yo masjidga, yo maktabga ketgan bo'ladi, kechqurun qilganimda uxlab qolgan bo'ladi.. Ayolim mening ungabu qadar bog'lanib qolganimni eshitib kular, telefon ortidan bo'lsa ham uningyuzlari yorishib ketayotganini ko'rgandek bo'lardim…Faqat.. qaytishimizdan bir ikki kun ilgari sim qoqqanimda odatdagi kulgusini eshitmadim, ovozi ham o'zgargandek edi..- Salimjonga mening nomimdan quyuq salom ayting..- Ha, albatta..Xudo xohlasa..Va nihoyat, safar ham qarib, uyga yetib keldim, eshikni qoqdim… Bolalarim, ayolimga bir quchoq sovg'a-salomlar bilan, undan-dako'proq sog'inch bilan eshikka qarab turdim, ana, hozir Salimjon eshikni paypaslab bo'lsa ham topib o'zi ochadi..!Biroq… eshikni hali to'rtga kirib ulgurmagankenja o'g'lim Xolid ochdi.. Qo'limga olib yerdan ko'tarar ekanman, u: "Dadadon..dadadon" deb bir nima demoqchi bo'lardi..Uyga borayotib, o'zim ham tushunmayman, birdan yuragimni bir narsa siqqandekbo'ldi.. "Shayton vasvasasian O'zing asragin.." . Shu o'yda turar ekanman, istiqbolimga rafiqamchiqdi, yuzi allanechuk siniq, ko'zlarida ham mung qotgandek…Unga tikilib qarar ekanman so'radim:- Tinchlikmi? Nima bo'ldi sizga?- Hech…Birdan xayolimga Salimjon keldi..- Salimjon qani?!- …Chetga qarab boshini egar ekan, yuziga issiq, yirik yoshlar yumaladi..Shu payt Xolid o'zining hali to'g'rilab ulgurmagan chuchuktili bilan: "Dadadon.. Thalim atam dannatga tettila.. Olloga.." degan gapini eshitdimu, karaxt bo'lib turgan yerimda qotib qoldim, qulog'im tom bitdi, boshqa nima deyishganini bilmayman.. Faqat xotinimning o'krab xonadan chiqib ketganini ko'rdim…Keyinchalik bildim.. qaytishimdan ikki hafta burun Salimjonni to'satdan bezgak tutib, isitmasi ko'tarilibdi, ayolim tezda kasalxonaga olib boribdi… Isitma avjiga minib, o'z otasining mehridan necha yillar mahrum bo'lgan, bir marta bo'lsa-da "o'g'lim" degan ovozni eshitmagan, boshlarinisilaydigan ota qo'lini sezmay o'tgan o'g'lim Salimjon kasalxonada, onasi qo'lida, ingichka qo'llarini unga uzata-uzata jon taslim qilibd