Reklama
Yo ilm, yo o'lim (boshqa yo'l qolmadi) 1-qism
His-tuyg`ular insonni boshqaradi. Shubhalanyapsizmi? Lekin bu fikrni butkul inkor etishga ham asos yo`q. Ta`m bilishni olaylik. Bola nega shirinliklarni xush ko`radi? Sababi shirin ta`mga odatlangan. Axir, ona suti shirali-ku. Bir vaqtlar undan huzurlanganmiz. Shu bois hayot davomida xuddi shunday (yoki shunga yaqinroq) lazzatni topishga va tuyishga bot-bot intilamiz.
Endi barchamizni o`z ichiga g`arq etgulik darajada kengayib ketgan global media makon haqida gaplashsak. Dunyoda axborot Er yuzidagi 8 milliard aholining kundalik ehtiyoji uchun zarur oziq-ovqat mahsulotlaridan ham ko`p. Turli ma`lumotlarni har daqiqada, har soniyada qabul qilamiz. Ba`zan tahlil qilib, ba`zan esa, shunchaki bir yamlab yutgan holda. Ammo istalgan axborotni qancha miqdorda emas, balki qanday iste`mol qilish ham muhim. Aks holda, foydadan ko`ra ziyoni ko`proq bo`ladi.
Hozirgi axborot olamimiz tubsiz va sarhadsiz okeanga o`xshaydi. Unda qancha illat, g`urbat, bid`at, yolg`on va tuhmatlar suzib yuribdi. Biroq barchasini ko`rib ilg`ashga, mag`zini chaqib, asl mohiyatini tushunib etishga ojizmiz. Bunday ojizlik nafaqat alohida bir shaxslar yoki guruhlar, balki butun boshli jamiyatlarga ham xos bo`lib bormoqda.
Ochig`i, yurtimiz yoshlarining axborotga munosabati va undan foydalanish madaniyati, hayotiy e`tiqodi, qarashlariyu qadriyatlarini tafakkur chig`irig`idan o`tkazib ko`rilsa, bugun biz ham ojiz jamiyatga aylanayotgandek tasavvur uyg`onadi kishida. Balki, aslida ham shundaydir...
Keling, dastavval har bir shaxs ichki konstitusiyasining o`zagini tashkil qiluvchi hayotiy e`tiqod masalasiga to`xtalaylik. E`tiqod va qadriyat aslida egiz tushunchalar. Ikkisi ham bolalikdan shakllanadi va umr bo`yi insonga hamrohlik qiladi. Ularning bosh manbai esa, oiladagi tarbiyadir.
Lekin tarbiya o`z-o`zidan paydo bo`lib, o`z holicha kechadigan jarayon emas. Unga puxta tayyorgarlik ko`rish kerak. Bunda ota-ona, avvalo, millatning ma`naviy orientirlariga murojaat qiladi (har holda, shunday bo`lmog`i durust demoqchimiz).
O`zbek xalqi uchun ilmu ma`rifat hamisha va har vaqt eng muhim ma`naviy orientir bo`lib kelgan. Evropa hali mudrab yotgan zamonlarda olamshumul kashfiyotlari bilan butun dunyoni uyg`ota olgan, falakiyotdan tortib tibbiyotgacha, huquq va geografiya, hatto hozir mislsiz darajada rivojlangan axborot texnologiyalari sohasining tamal toshini qo`ygan o`nlab buyuk ajdodlarimiz bolalikdan ilmu ma`rifatga intilgani, bilim olishni yuksak, yana bir bor qaytaramiz, yuksak (!) qadriyat deb hisoblagani uchungina daho bo`lib etishdi. Oradan necha asr o`tib ham ularga bo`lgan hurmat-e`tirof zarracha kamaygani yo`q.
Ota-bobolarimizdan qolgan bebaho ilmiy meros hali-hanuz insoniyatni o`ylashga, tahlil qilishga, yangiliklar yaratishga undab kelmoqda. Ushbu xazinaning duru marvaridlarini ko`z qorachig`idek avaylab, tafakkuriga jo aylagan jamiyatlar bundan faqat yutmoqda. Axir, ilmiy salohiyati yuksak mamlakatlar engilmasdir. Ularni na taslim qilish, na qo`lda qo`g`irchoq qilib o`ynatish mumkin.
Xo`sh, o`tmishi buyuk xalq bo`laturib nega bugun biz, dunyo tan olgan Xorazmiy va ibn Sino avlodlari ilm-fanda orqada qoldik? Nega internetda g`iybatlashish, bo`lmag`ur post va xabarlarni o`qib, ularga munosabat bildirish, “Million”chilarning bachkana konsertlarini tomosha qilishga, bir so`z bilan aytganda, o`z saviyamizni tushirishga soatlab vaqt sarflaymiz-u, ammo yilda aqalli bir marotaba kutubxona yoki kitob do`koni ostonasidan hatlamaymiz? Nega dang`illama hovli-joy solishga oshiqamiz-u, biroq ehtiyojimizdan ortib qolayotgan mablag`ni maktab kutubxonasiga xayriya qilgimiz kelmaydi? Nega o`sha qasr-uylarda yigirmata televizor bor-u, ammo yigirmata kitob topilmaydi?!.
Oxiri ko`rinmas yuqoridagi kabi og`riqli savollarga uzil-kesil javob berish juda qiyin (ular hayotiy haqiqat asnosida vujudga kelayotganini anglash esa, undan-da og`ir!). Faqat bir gap xayolda aylanaveradi — o`zingdan so`ra, o`zbegim, o`zingdan!
Fikrni mutolaa mavzusiga burganimiz bejiz emas. Sababi ayni paytda kitobxonlik jamiyatimiz uchun hayot-mamot masalasiga aylangan. Qanchalik andishali xalq bo`lmaylik, bir haqiqatni ro`y-rost aytishga to`g`ri keladi — bugun aksariyat yoshlar ma`naviy orientirlarsiz yashamoqda. Bunday tendensiya kun kelib millatning ko`hna ildizlarini batamom quritib yuborishi tayin. Bunga esa, yo`l qo`yib bo`lmaydi!
— Yoshlarni engil-elpilikka ko`niktirish, axloqsizlik, jirkanchlik va johillikni targ`ib qilish, olijanob his-tuyg`ular hamda go`zallikka intilishiga imkon qoldirmaslik millatning o`z-o`zidan parokanda bo`lishiga olib keladi, — deydi amaliyotchi psixolog Luqmon Kazakov.— Bu texnologiya bashariyatga qadimdan ma`lum. Yangi mingyillikka kelib u axborot urushining asosiy quroliga aylandi. Natijada global media makonda millionlab odamlarni yoppasiga ahmoqlashtirish jarayonini kuzatyapmiz.
Davomi 2-qismda..
Endi barchamizni o`z ichiga g`arq etgulik darajada kengayib ketgan global media makon haqida gaplashsak. Dunyoda axborot Er yuzidagi 8 milliard aholining kundalik ehtiyoji uchun zarur oziq-ovqat mahsulotlaridan ham ko`p. Turli ma`lumotlarni har daqiqada, har soniyada qabul qilamiz. Ba`zan tahlil qilib, ba`zan esa, shunchaki bir yamlab yutgan holda. Ammo istalgan axborotni qancha miqdorda emas, balki qanday iste`mol qilish ham muhim. Aks holda, foydadan ko`ra ziyoni ko`proq bo`ladi.
Hozirgi axborot olamimiz tubsiz va sarhadsiz okeanga o`xshaydi. Unda qancha illat, g`urbat, bid`at, yolg`on va tuhmatlar suzib yuribdi. Biroq barchasini ko`rib ilg`ashga, mag`zini chaqib, asl mohiyatini tushunib etishga ojizmiz. Bunday ojizlik nafaqat alohida bir shaxslar yoki guruhlar, balki butun boshli jamiyatlarga ham xos bo`lib bormoqda.
Ochig`i, yurtimiz yoshlarining axborotga munosabati va undan foydalanish madaniyati, hayotiy e`tiqodi, qarashlariyu qadriyatlarini tafakkur chig`irig`idan o`tkazib ko`rilsa, bugun biz ham ojiz jamiyatga aylanayotgandek tasavvur uyg`onadi kishida. Balki, aslida ham shundaydir...
Keling, dastavval har bir shaxs ichki konstitusiyasining o`zagini tashkil qiluvchi hayotiy e`tiqod masalasiga to`xtalaylik. E`tiqod va qadriyat aslida egiz tushunchalar. Ikkisi ham bolalikdan shakllanadi va umr bo`yi insonga hamrohlik qiladi. Ularning bosh manbai esa, oiladagi tarbiyadir.
Lekin tarbiya o`z-o`zidan paydo bo`lib, o`z holicha kechadigan jarayon emas. Unga puxta tayyorgarlik ko`rish kerak. Bunda ota-ona, avvalo, millatning ma`naviy orientirlariga murojaat qiladi (har holda, shunday bo`lmog`i durust demoqchimiz).
O`zbek xalqi uchun ilmu ma`rifat hamisha va har vaqt eng muhim ma`naviy orientir bo`lib kelgan. Evropa hali mudrab yotgan zamonlarda olamshumul kashfiyotlari bilan butun dunyoni uyg`ota olgan, falakiyotdan tortib tibbiyotgacha, huquq va geografiya, hatto hozir mislsiz darajada rivojlangan axborot texnologiyalari sohasining tamal toshini qo`ygan o`nlab buyuk ajdodlarimiz bolalikdan ilmu ma`rifatga intilgani, bilim olishni yuksak, yana bir bor qaytaramiz, yuksak (!) qadriyat deb hisoblagani uchungina daho bo`lib etishdi. Oradan necha asr o`tib ham ularga bo`lgan hurmat-e`tirof zarracha kamaygani yo`q.
Ota-bobolarimizdan qolgan bebaho ilmiy meros hali-hanuz insoniyatni o`ylashga, tahlil qilishga, yangiliklar yaratishga undab kelmoqda. Ushbu xazinaning duru marvaridlarini ko`z qorachig`idek avaylab, tafakkuriga jo aylagan jamiyatlar bundan faqat yutmoqda. Axir, ilmiy salohiyati yuksak mamlakatlar engilmasdir. Ularni na taslim qilish, na qo`lda qo`g`irchoq qilib o`ynatish mumkin.
Xo`sh, o`tmishi buyuk xalq bo`laturib nega bugun biz, dunyo tan olgan Xorazmiy va ibn Sino avlodlari ilm-fanda orqada qoldik? Nega internetda g`iybatlashish, bo`lmag`ur post va xabarlarni o`qib, ularga munosabat bildirish, “Million”chilarning bachkana konsertlarini tomosha qilishga, bir so`z bilan aytganda, o`z saviyamizni tushirishga soatlab vaqt sarflaymiz-u, ammo yilda aqalli bir marotaba kutubxona yoki kitob do`koni ostonasidan hatlamaymiz? Nega dang`illama hovli-joy solishga oshiqamiz-u, biroq ehtiyojimizdan ortib qolayotgan mablag`ni maktab kutubxonasiga xayriya qilgimiz kelmaydi? Nega o`sha qasr-uylarda yigirmata televizor bor-u, ammo yigirmata kitob topilmaydi?!.
Oxiri ko`rinmas yuqoridagi kabi og`riqli savollarga uzil-kesil javob berish juda qiyin (ular hayotiy haqiqat asnosida vujudga kelayotganini anglash esa, undan-da og`ir!). Faqat bir gap xayolda aylanaveradi — o`zingdan so`ra, o`zbegim, o`zingdan!
Fikrni mutolaa mavzusiga burganimiz bejiz emas. Sababi ayni paytda kitobxonlik jamiyatimiz uchun hayot-mamot masalasiga aylangan. Qanchalik andishali xalq bo`lmaylik, bir haqiqatni ro`y-rost aytishga to`g`ri keladi — bugun aksariyat yoshlar ma`naviy orientirlarsiz yashamoqda. Bunday tendensiya kun kelib millatning ko`hna ildizlarini batamom quritib yuborishi tayin. Bunga esa, yo`l qo`yib bo`lmaydi!
— Yoshlarni engil-elpilikka ko`niktirish, axloqsizlik, jirkanchlik va johillikni targ`ib qilish, olijanob his-tuyg`ular hamda go`zallikka intilishiga imkon qoldirmaslik millatning o`z-o`zidan parokanda bo`lishiga olib keladi, — deydi amaliyotchi psixolog Luqmon Kazakov.— Bu texnologiya bashariyatga qadimdan ma`lum. Yangi mingyillikka kelib u axborot urushining asosiy quroliga aylandi. Natijada global media makonda millionlab odamlarni yoppasiga ahmoqlashtirish jarayonini kuzatyapmiz.
Davomi 2-qismda..
Maqola haqida
Muharrir: Mahmudjon
Bo'lim: Umr manzaralari
Sana: 27.10.2019 / 21:26
Fikrlar: 0
Teglar:
O'qildi: 135 | Haftalik: 135
Yuklash: txt | fb2
Bo'lim: Umr manzaralari
Sana: 27.10.2019 / 21:26
Fikrlar: 0
Teglar:
O'qildi: 135 | Haftalik: 135
Yuklash: txt | fb2
Ijtimoiy tarmoqlarda ulashing:
Fikr bildirish
Fikr bildirish va fikrlarni o`qish uchun sayt a`zosi bo`lish talab etiladi! Shunday ekan Ro`yxatdan o`ting yoki A`zolik huquqini tasdiqlang!
Mavzuga doir
QAYNONASIGA ZAXAR SOLGAN KELIN
Qadimgi Xitoyda turmushga chiqqan qiz erining uyida yashab, unga va uning onasiga xizmat qilishi kerak edi. Shunday urf- odatlarga muvofiq turmush o‘rtog‘ining xonadonida yashab kelayotgan bir qiz to‘ydan keyin qaynonasining ginalariga chiday olmabdi. Shu bois undan qutulishga qaror qilibdi. Qiz dadasining tabib o‘rtog‘ini oldiga borib, unga: – Qaynonam bilan boshqa yashay olmayman. U meni yaqinda aqldan ozdiradi. Yordam bera olasizmi? Buning evaziga yaxshigina haq beraman, – debd...
0 / 4